Halka Arz; hisse senetlerini satışa çıkararak bir şirketin yatırımcısı olmak isteyen tüm vatandaşlara imkan tanıması durumudur. Bu kararı alan bir şirket önce SPK’ya başvuruda bulunup halka arz şartlarını karşıladığının teyidini alır. Ardından hisse senetleri borsada satışa sunularak yeni hissedarlar, ortaklar elde etmesine ve bu aşamada da sattığı hisse senetleri karşısında şirket sermayesine veya hisselerine satan ortaklara para akışı sağlamış olur. Bu aşamayı birkaç farklı şekilde gerçekleştirebilir. Halka arz çeşitleri aşağıdaki gibidir.
Mevcut Payların Satışı ile Halka Arz
Şirketin bir ortağının yani şirket paylarına sahip bir ortağın paylarını borsada satması anlamına gelmektedir. Bahsi geçen ortağın payları Borsa İstanbul Pay piyasasında yapılacak işlem ile yeni yatırımcılara satılır.
Sermaye Arttırım Yolu ile Halka Arz
Şirketin tamamı ödenmiş sermayesinin arttırılması yolu ile halka arzdır. Burada satılacak olan paylar “bedelli veya bedelsiz” sermaye arttırım metodu ile halka arz edilerek, elde edilen fon şirket sermayesine eklenecektir.
İlk Halka Arz
Diğer halka arzlardan farklıdır. Zira bu senaryoda bahsi geçen şirketimiz daha önce borsada işlem görmeyen ve ilk kez hisselerini borsada satacak olan bir şirkettir. Bu aşamada farklı arz yöntemleri mevcuttur. Bunlar;
Talep Toplama ile Satış
Satılacak olan payların borsada oluşacak fiyat taleplerine göre satılması durumudur. Üç farklı şekilde gerçekleşebilir. Sabit fiyatla talep toplama aşamasında şirket tek bir fiyat belirler ve tüm hisselerini o fiyattan satar. Teklif alma yolu ile satış yönteminde, şirket, mevcut hissedarlar tarafından bir fiyat belirlemesini ister ve bu fiyattan hisselerini satışa sunar. Son yöntemde ise bir fiyat aralığından satış yapma kararı olur. Şirket bir fiyatı halka duyurur. Halk yani yeni yatırımcılar ise bu fiyatın +-%20 aralığından hisseye talepte bulunurlar. Bulunulan talebin ortalaması alınır ve halka arz fiyatı belirlenir.
Şirketler, tercihlerine göre halka arz yöntemlerinde eşit veya miktara bağlı dağıtım yapabilir. Eğer eşit dağıtım tercihini seçerler ise miktar fark etmeksizin halka arza katılan tüm yatırımcılara aynı oranda hisse senedi dağıtılır. Fakat şirket orana bağlı dağııtım tercihinde bulunur ise halka arza katıldığınız miktar oranında hisse senedi alırsınız. Örneğin; halka arz orana bağlı dağıtım ile yapılsın. Bu oran da %2 olarak belirlenmiş olsun. Burada 1 Milyon TL ile halka arza katılan bir yatırımcı, 20 Bin TL değerinde hisse senedine sahip olurken, 10 Bin TL ile harlka arza katılan bir yatırımcı 200 TL değerinde hisse senedine sahip olacaktır. Bu da hisse senedi halka arzından sonra satışa açılan tahtada düzensizliğe ve satış baskısına sebep olabilir.
Kottan Çıkma
Şirketlerin az önce anlattığımız yöntemlerin tam tersine Borsa’da işlem görmek istememeleri sebebi ile hisse senedi paylarının satışını borsada durdurma anlamına gelmektedir. Şirketler bunu yatırımcıların borsadan hisse senedi alarak şirkette söz sahibi olmasını istememeleri sebebi ile yapabilirler. Peki böyle bir durumda ne olur? Bu hisse senedine sahip yatırıcımların, hisselerini satmaları için bir zaman ve fiyat tanınır. Şirket bunu birkaç şekilde yapabilir.
*Sabit bir fiyat ile topalama; Kottan çıkan şirket, 1 sene, 6 ay ve 3 aylık hisse senedi fiyat ortalamalarının ortalamasını alıp, sabit bir tek fiyat belirleyerek, tüm yatırımcılarının bu fiyattan hisse senedini satmalarını isteyebilir. Fakat bu durumda bazı yatırımcılar hisse senedini satmak istemeyebilir. Şirket bu durumda birşey yapamaz. Yatırımcılar hissedar olmaya devam ederler.
*Yukarıdaki senaryoyu istemeyen şirketler ise borsadan hisse senedi alarak kottan çıkmayı isteyebilirler. Borsada satışta bulunan tüm hisse senetlerini satın alarak kottan çıkmakta tercih edilen başka bir yöntemdir. Her iki seçenekte de yatırımcılar mağdur olmamış olur.
