Arbitraj Nedir? Nasıl Yapılır? Türleri Nelerdir?

Arbitraj Nedir?

Arbitraj; piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanarak kâr etmek amacıyla para, kıymetli maden, tahvil ve hisse senedi alıp satmaya dayanan finansal bir işlem türüdür. Farklı piyasalarda aynı menkul kıymetler için farklı denge fiyatları oluşmuş olması durumunda menkul kıymetlerin ucuz olduğu piyasadan alınarak daha pahalı olduğu piyasada satılmasına arbitraj adı verilir. Bu tür işlemlerin en büyük avantajı çok küçük risklerle ya da tamamen risksiz şekilde kazanç sağlamayı mümkün kılmasıdır.

Arbitraj Nasıl Yapılır?

Arbitraj işlemlerinde alım ve satım işlemleri eş zamanlı olarak yapılır. Bu sayede iki fiyat arasındaki farkın değişmemesi sağlanır. Bu tür işlemler için spot fiyat ve vadeli fiyat arasında bir farklılık oluşması gerekir. Bu fiyatlar arasındaki farklılık bir oran üzerinden ele alınır. Arbitraj oranı olarak da bilinen bu rakam aşağıdaki formülle hesaplanır.

[Spot Fiyat – Vadeli Fiyat] / Vadeli Fiyat = Dolaylı Kotasyon Para Birimi Faizi – Dolaysız Kotasyon Faizi

Arbitraj Türleri Nelerdir?

Kısa süre içerisinde risksiz kazanç elde etme amacı taşıyan arbitraj sistemi kendi içerisinde farklı türlere ayrılır. Dolaylı ve dolaysız olarak 2 gruba ayrılan arbitraj türleri alt grupta ise döviz arbitrajı, çapraz kur farklılıklarına bağlı arbitraj ve üç uçlu arbitraj olarak da gruplandırılır. Kripto para da kripto para arbitrajı adı altında bu alt sınıflarda yer alır.

Dolaysız arbitraj, bir ülke veya piyasada satın alınan varlığın başka bir yerde kâr elde ederek satılması anlamına gelir. Dolaylı arbitrajda ise farklı bir piyasadan farklı bir para birimi ile satın alınan varlığın daha başka para birimine satılması ile yapılır. Döviz arbitrajı, ulusal para birimlerinin dünyanın farklı yerlerindeki borsalarda gördüğü işlemler takip edilerek yapılır. Bu işlem yer farklarından dolayı yer arbitrajı olarak da bilinirken 2 farklı para üzerinden işlem gördüğü için 2 uçlu arbitraj da denir. 

Merkez Bankası terimler sözlüğünde arbitraj terimi şu şekilde yer almaktadır: 

Arbitraj, herhangi bir menkul kıymetin, dövizin veya malın eş zamanlı olarak bir piyasadan alınıp diğer bir piyasada satılarak (kıymetler birbiri ile değiştirilerek) kâr edilmesi işlemidir. Arbitraj işlemleri piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarının azalmasına yol açar. Günümüzde iletişim teknolojisinin artması ve bilgiye ulaşma maliyetinin düşmesi ile piyasalar arası fiyat farklılığı son derece düşük olmakta, ortaya çıkan farklılıklar anlık olarak bu tür işlemlerle ortadan kalkmaktadır.